Osmanlı Hanedanı’nın bütün mensuplarının 99 yıl önce sürgüne gönderilmesini önceki iki makalemde kısaca anlatmaya çalıştım.
Bu hazin hadiseyi bütün ayrıntılarıyla bu sütunda anlatmak zaten mümkün olamayacağından bir miktar daha bahsederek bu konuya şimdilik son vermek istiyorum.
TBMM’de 3 Mart 1924 Pazartesi günü kabul edilen ve 6 Mart 1924 Perşembe günü çıkan Resmî Cerîde’de yayınlanarak yürürlüğe giren Sürgün Kanunu’nun üçüncü maddesine göre Hanedan mensupları, kanunun ilanından itibaren 10 gün içinde vatanı terk edeceklerdi. Ancak bu maddeye uyulmadı. Daha o gece, kanun metninin mürekkebi bile kurumadan Halife Abdülmecid Efendi ve ailesi Çatalca’ya kadar otomobille götürülüp oradan Simplon Ekspresi’ne bindirilerek Avrupa’ya gönderildi. 4 Mart 1924 Salı günü Hanedan’ın diğer üyelerinin evlerine polis gelmiş, şehzadelere üç gün diğerlerine de bir hafta mühlet verilerek kanun tebliğ edilmişti. Hepsi İstanbul’da doğan bu insanlardan özellikle şehzadeler 50 sene vatana sokulmadılar.
SÜRGÜNDE VEFAT EDEN ŞEHZADELER
Sürgünün devam ettiği 50 yıl içinde kanunun kapsamına giren kişi sayısı ölümler, doğumlar, evlilik ve boşanmalarla değişti durdu. Aradan yarım asır geçtikten sonra 15 Mayıs 1974’te şehzadeler için de vatana giriş izni verildiği zaman, 1924 Mart’ında Hanedan’ın vatandan çıkarılan 37 erkek üyesinden sadece 10 tanesi hayatta bulunuyordu. 50 yıllık sürgün sırasında 16 şehzade dünyaya gelmiş, bunlardan 2 şehzade sürgün bitmeden vefat etmişti.
Hanedan’ın hiyerarşi bakımından en tepesinde bulunan şehzadelerden son padişah ve son halife de dâhil olmak üzere vatanı göremeden sürgünde vefat eden 29’unu ve defnedildikleri yerlerin listesini aşağıda veriyorum:
1. Mehmed Vahideddin Han (1861-1926) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
2. Halife Abdülmecid Efendi (1868-1944) Bakî Mezarlığı-Medine.
3. Mehmed Selim Efendi (1870-1937) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
4. Mehmed Ziyaeddin Efendi (1873-1938) Hıdiv Tevfik Paşa Türbesi-Kahire (İskenderiye’den nakil).
5. Mehmed Seyfeddin Efendi (1874-1927) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
6. İbrahim Tevfik Efendi (1874-1931) Mezar yeri belli değildir-Nice.
7. Mehmed Abdülkadir Efendi (1878-1944) Mezar yeri belli değildir-Sofya.
8. Ahmed Nuri Efendi (1878-1944) Mezar yeri belli değildir-Digne-les-Bains-Fransa.
9. Ahmed Nihad Efendi (1883-1954) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
10. Mehmed Burhaneddin Efendi (1885-1949) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
11. Ömer Hilmi Efendi (1886-1935) Hıdiv Tevfik Paşa Türbesi-Kahire (İskenderiye’den nakil).
12. Mehmed Cemaleddin Efendi (1891-1946) Beyrut.
13. Abdürrahim Hayri Efendi (1894-1952) Bobigny Müslüman Mezarlığı-Paris.
14. Mehmed Abdülhalim Efendi (1894-1926) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
15. Osman Fuad Efendi (1895-1973) Bobigny Müslüman Mezarlığı-Paris.
16. Ömer Faruk Efendi (1898-1969) II. Mahmud Han Türbesi-İstanbul (Kahire’den nakil).
17. Ahmed Nureddin Efendi (1901-1944) Bobigny Müslüman Mezarlığı-Paris.
18. Mahmud Şevket Efendi (1903-1973) Bagnols-sur-Cèze-Fransa.
19. Mehmed Şerefeddin Efendi (1904-1966) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
20. Ahmed Tevhid Efendi (1904-1966) Beyrut.
21. Mehmed Âbid Efendi (1905-1973) Sultan Selim Camii haziresi-Şam.
22. Mehmed Abdülkerim Efendi (1906-1935) Mount Olivet Mezarlığı-New York.
23. Mehmed Nizameddin Efendi (1909-1933) II. Mahmud Han Türbesi-İstanbul (Kahire’den nakil).
24. Mehmed Fahreddin Efendi (1911-1968) Ferncliff Mezarlığı-New York.
25. Mehmed Ertuğrul Efendi (1912-1944) Hıdiv Tevfik Paşa Türbesi-Kahire.
26. Mahmud Namık Efendi (1914-1963) II. Mahmud Han Türbesi-İstanbul (Kahire’den nakil).
27. Mahmud Hüsameddin Efendi (1916-1966) Beyrut.
28. Cengiz Efendi (1925-1950) Bobigny Müslüman Mezarlığı-Paris.
29. Osman Efendi (1925-1934) Gül Baba Türbesi haziresi-Budapeşte.
