Sultan Abdülmecid’in tahta geçen dört oğlundan üçüncüsü olan Mehmed Reşad Han, 35. Osmanlı padişahı ve 100. İslam halifesidir. 2 Kasım 1844’te Eski Çırağan Sarayı’nda doğdu. Annesi Gülcemal Kadınefendi’dir. 7 yaşında annesini, 17 yaşında babasını kaybetti. 33 yıla yaklaşan veliahtlık döneminin ardından, ağabeyi Sultan II. Abdülhamid’in 27 Nisan 1909’da tahttan indirilmesi üzerine padişah oldu.
Gülcemal Kadınefendi Çerkes asıllı olup Kafkasya’da doğmuştur. Babası Ziya Bey, annesi Halîme Hanım’dır. Sultan Abdülmecid ile 12 yıl evli kaldıktan sonra 16 Kasım 1851’de 25 yaşında iken veremden vefat etmiştir. Eminönü’ndeki Yeni Cami yanında bulunan Turhan Valide Sultan Türbesi’ne bitişik Havâtin (Kadınlar) Türbesi’ne defnedilmiştir.
DOKUZ SENELİK SALTANAT
Sultan Reşad Osmanlı padişahları içinde en yaşlı olarak tahta geçen ve Orhan Gazi’den sonra en yaşlı olarak vefat eden padişahtır. 65 yaşında tahta geçip 9 sene süren bir saltanattan sonra 3 Temmuz 1918 tarihinde, Yıldız Sarayı’nda 74 yaşında vefat etti. Ramazan’ın 24. günü idi.
Ertesi sabah cenazesi şal ile örtülü bir teskere üzerinde saray bahçesinin içinden geçirilip Çırağan İskelesi’nden istimbotla Topkapı Sarayı’na götürüldü. Hırka-ı Saadet Dairesi’nin önünde yıkanıp kefenlendi. Yeni padişah Sultan Vahîdeddin’in biat merasiminin akabinde Babüssaade önünde, Şeyhülislam Mûsâ Kâzım Efendi’nin imamlığında cenaze namazı kılındı. Padişahlara mahsus cenaze alayı ile Sirkeci İskelesi’ne getirilerek oradan bir çatana ile Eyüp Sultan’a naklolundu. Haliç kıyısındaki Bostan İskelesi civarında yer alan türbesine defnedildi.
MİMAR KEMALEEDDİN BEY YAPISI TÜRBE
Sultan Reşad, Mimar Kemaleddin Bey’i (ö. 1927). 1910 Haziran’ında yanına çağırtmış ve Eyüp Sultan’da bir mektep ile yanında bir türbe yapılması talimatını vermiştir. Yapımına 1911’de başlanıp 1912’de tamamlanan türbenin inşaatına padişah da zaman zaman gider, yürütülen çalışmalara nezaret ederdi.
Fatih Sultan Mehmed Han’dan itibaren 29 Osmanlı padişahı, İstanbul’un çeşitli semtlerindeki 15 ayrı türbede medfundur. Bunlardan 14’ü Fatih ilçesinde yer alır. İstanbul’da inşa edilmiş son hanedan türbesi olan Sultan Reşad Türbesi ise Eyüp Sultan ilçesinde olup sur dışındaki tek padişah türbesidir.
Sekizgen planlı türbe, yükseltilmiş bir zemin üzerine inşa edilmiştir. Giriş kapısına on basamaklı bir merdivenle ulaşılır. Türbe içerisinde üç adet sanduka vardır. Türbeye ilk önce padişahın 1913’te vefat eden oğlu Şehzade Mahmud Necmeddin Efendi defnedilmiştir. Ortada, mermer bir kaide üzerindeki madenî bir parmaklıkla çevrilmiş büyük sanduka padişaha aittir. Parmaklığın üst bölümünde celî sülüs hatla ön taraftan başlayarak sağdan sola doğru çepeçevre esmâ-i hüsnâdan “Yâ Latîf”, “Yâ Hafîz”, “Yâ Kuddûs”, “Yâ Deyyân”, “Yâ Gafûr”, “Yâ Mennân”, “Yâ Mugîs”, “Yâ Settâr”, “Yâ Kerîm”, “Yâ Tevvâb”, “Yâ Gaffâr”, “Yâ Mucîb”, “Yâ Hannân” ve “Yâ Fettâh” ibareleri yer alır.
Padişahın sağ tarafında, 1921’de vefat eden hanımı Kâmures Başkadınefendi’ye ait sanduka bulunur.
HAZİREDEKİ KABİRLER
Türbe haziresinde bazı Osmanlı Hanedan üyelerinin ve saray mensuplarının kabirleri vardır. Bunlardan Hanedan üyelerinin isimlerini, vefat senelerine göre aşağıda veriyorum:
Hadice Firdevs Gülnev Başhanımefendi (ö. 1919) (Sultan Reşad’ın oğullarından Ömer Hilmi Efendi’nin eşi)
Dürriye Sultan (ö. 1922) (Sultan Reşad’ın oğullarından Mehmed Ziyaeddin Efendi’nin kızı)
Şehzade Mehmed Nazım Efendi (ö. 1984) (Mehmed Ziyaeddin Efendi’nin oğlu)
Şehzade Ömer Fevzi Efendi (ö. 1986) (Mehmed Ziyaeddin Efendi’nin oğlu)
Emine Mukbile Sultan (ö. 1995) (Ömer Hilmi Efendi’nin kızı)
Lütfiye Sultan (ö. 1997) (Mehmed Ziyaeddin Efendi’nin kızı)
Mihrimah Sultan (ö. 2000) (Mehmed Ziyaeddin Efendi’nin kızı)
Şehzade Ali Vasıb Efendi (ö. 1983) (V. Murad’ın torunu ve Emine Mukbile Sultan’ın eşi, 2007’de kemikleri, oğlu Şehzade Osman Selaheddin Osmanoğlu tarafından İskenderiye’den getirilerek kabri buraya nakledilmiştir.)
