Osmanlı padişahlarının 31’incisi ve İslam halifelerinin 96’ncısı olan Sultan Abdülmecid, II. Mahmud’un padişah olan iki oğlundan birincisidir. Annesi Bezmiâlem Valide Sultan’dır. 25 Nisan 1823’de bugünkü Dolmabahçe Sarayı’nın yerinde bulunan Beşiktaş Sahilsarayı’nda doğdu. Babasının ölümü üzerine, 1 Temmuz 1839 günü 16 yaşındayken tahta geçti.
Annesi Bezmiâlem Valide Sultan Kafkasya doğumlu olup Osmanlı tarihinin en hayırsever valide sultanlarındandır. Şahsî servetini harcayarak yaptırdığı pek çok hayır müessesesi hâlâ ayaktadır.
HAYIRSEVER BİR PADİŞAH ANNESİ
Bezmiâlem Valide Sultan’ın hayır eserlerinden 1845 senesinde cami ve çeşmesi ile birlikte hizmete açılan Bezmiâlem Gurebâ-i Müslimîn Hastanesi, bugün Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi olarak hizmet vermektedir. Valide sultanın Mekke’de yaptırmaya başladığı Gurebâ-i Müslimîn Hastanesi ise oğlu tarafından tamamlanmıştır.
Valide sultanın yaptırdığı camilerin en büyüğü, Dolmabahçe Sarayı karsısındaki Bezmiâlem Valide Sultan Camii’dir. Caminin açılısını görmeye ömrü kifayet etmemiş, camiyi oğlu Sultan Abdülmecid tamamlatmıştır.
Bugün Cağaloğlu Anadolu Lisesi’nin bulunduğu yerde Bezmiâlem Valide Sultan Mektebi adıyla bir mektep, Edirnekapı’da Bezmiâlem Sıbyan Mektebi ve Çatalca’nın Baban köyünde cami yaptırmıştır. Bursa’da ilk modern ipek fabrikasını kurdurmuştur. Ayrıca Rami ve Maltepe yolunun tam ortasında bulunan çeşme ile Dolmabahçe, Tarabya, Akaretler ve Topkapı dışındaki çeşmeler de onun eseridir.
Valide sultan, 2 Mayıs 1853 tarihinde 46 yaşlarında iken Dolmabahçe Sarayı’nda vefat etmiş, büyük bir merasimle Çemberlitaş’taki II. Mahmud Türbesi’nde eşinin yanına defnedilmiştir.
TAHSİL VE TERBİYESİNE İTİNA GÖSTERİLDİ
Sultan Abdülmecid şehzadeliğinde çok iyi bir eğitim aldı. Kur’ân-ı kerîmi Hafız Gülbahar Kalfa’nın hocalığında on yaşında hatmederek hatim cemiyeti bugünkü Beylerbeyi Sarayı’nın yerinde bulunan eski sarayda yapıldı. Dinî ilimlerde hocaları Rumeli kazaskerleri Eğinli Zeynelâbidin ve Akşehirli Ömer Efendiler, hat hocası Kazasker Mustafa İzzet Efendi’dir. Sultan Abdülmecid ileri seviyede Fransızca öğrenmiştir.
22 yıllık saltanatı süresince çok büyük iç ve dış gailelerle uğraştı. Devlet kademelerini ele geçiren, İngiliz, Fransız ve Rus yanlısı olarak gruplaşmış devlet adamlarının verdiği zararları en aza indirmek için gayret sarf etti. Dokuz ayrı sadrazamla çalışmıştır. Bunları zaman zaman azleder ancak saraya üşüşen Avrupalı sefirlerin tazyikiyle tekrar iş başına getirmek zorunda kalırdı. Mesela Sadrazam Mustafa Reşid Paşa’yı beş defa azletmiş altı defa sadrazam yapmıştır.
Mecidiye (Galata) Köprüsü, Ortaköy (Büyük Mecidiye), Küçük Mecidiye ve Teşvikiye Camileri ile Dolmabahçe Sarayı, Beykoz ve Küçüksu Kasırlarını yaptırdı. Ayrıca Hicaz ve Anadolu’da pek çok eser meydana getirdi.
Devrinde eğitim alanında çok mühim adımlar atıldı. 1842’de Mekteb-i Tıbbiyye’ye bağlı olarak Ebe Mektebi, 1847’de Ziraat Mektebi ve aynı yıl dârülmuallimîn adıyla ilk defa öğretmen okulu, 1859’da Orman Mektebi ve 1860’ta Telgraf Mektebi gibi daha pek çok eğitim kurumu açıldı. 1845’ten itibaren harp mektepleri üçe ayrıldı ve akabinde Harp Akademisi açıldı. 1849’da rüşdiyelerle dârülfünun arasında eğitim yapacak olan dârülmaârif kuruldu. 1858’de İstanbul’da ilk defa kız rüşdiyesi açıldı.
ATASI YAVUZ’UN YANINDAKİ TÜRBESİNDE
Sultan Abdülmecid, o yıllarda çok yaygın olan tüberküloza yakalanıp 25 Haziran 1861’de genç yaşında vefat etti. Türbesi, İstanbul’un Fatih ilçesindeki Sultan Selim Camii’nin kıble duvarı önünde bulunan dört türbeden, kıbleye göre en solda olanıdır. Giriş dışındaki her bir yüzünde üst üste ikişer pencere bulunan sekizgen plânlı bir yapıdır. Padişahın vasiyeti üzerine yükseklik bakımından, hemen ilerisinde, atası Yavuz Sultan Selim Han’ın türbesinden daha aşağıda yapılmıştır. İçerisinde mermer kaideler üzerinde kendisi ile oğullarından Mehmed Burhaneddin, Osman Safiyyeddin ve Mehmed Abdüssamed Efendilerin sandukaları vardır.
Yetişkinlik çağına erişen sekiz oğlundan Mehmed Murad, Abdülhamid, Mehmed Reşad ve Mehmed Vahîdeddin Efendiler art arda tahta geçerek son 46 yılında Osmanlı Devleti’ni yönetmişlerdir.
