Geçen hafta, 1 Temmuz 1839’da vefat eden Sultan II. Mahmud’un, ablası Esma Sultan’ın Divanyolu’ndaki kışlık sarayının bahçesine defnedildiğini, daha sonra kabrinin üzerine oğlu Sultan Abdülmecid tarafından türbe yaptırıldığını yazmıştım. Türbenin ana mekânında 18 adet, ayrıca türbe girişinin solunda yer alan odada 11 adet sanduka bulunduğunu belirtmiştim.
Türbeye Cumhuriyet döneminde yapılan definler ve kabir nakillerinden ikisi konusunda öteden beri tereddüdüm olduğu için bu yazıyı kaleme almadan önce İstanbul Türbeler Müzesi Müdürü Sayın Ebuzer Gümüş’ü ziyaret ederek hem bu hususta hem de İstanbul’daki 15 padişah türbesinden şu anda hangilerinin ziyarete açık olduğu konusunda bilgi aldım. İkinci bilgiyi hemen vereyim: Ayasofya-i Kebir Camii bahçesindeki II. Selim, III. Murad, III. Mehmed ve I. Mustafa-Sultan İbrahim türbeleri ile Sultanselim Camii bahçesindeki Sultan Abdülmecid ve Eyüp Sultan’da bulunan Sultan Reşad Türbeleri dışında diğer dokuz padişah türbesi hâlen ziyarete açıktır. Aynı zamanda birer mimarî sanat eseri olan bu mekânları açık tutmaktaki gayretlerinden dolayı kendilerine teşekkür ediyorum.
ANA MEKÂNDAKİ KABİRLER
Fatih ilçesinin Çemberlitaş semtinde, Divanyolu Caddesi üzerinde yer alan II. Mahmud Türbesi, İstanbul’daki padişah türbelerinin en büyüklerindendir. Türbenin ana mekânındaki kabirlerde medfun bulunanların isimlerini, vefat senelerine göre aşağıda veriyorum:
Sultan II. Mahmud (ö. 1839)
Hibetullah Sultan (ö. 1841) (I. Abdülhamid’in kızı)
Hadice Sultan (ö. 1842) (II. Mahmud’un kızı)
Saliha Sultan (ö. 1843) (II. Mahmud’un kızı)
Esma Sultan (ö. 1848) (I. Abdülhamid’in kızı)
Atiye Sultan (ö. 1850) (II. Mahmud’un kızı)
Bezmiâlem Valide Sultan (ö. 1853) (II. Mahmud’un eşi)
Sultan Abdülaziz (ö. 1876)
Dürrünev Başkadınefendi (ö. 1895) (Sultan Abdülaziz’in eşi)
Kâmile Hanımsultan (ö. 1896) (Sultan Abdülaziz’in kızı Saliha Sultan’ın kızı)
Şehzade Mehmed Şevket Efendi (ö. 1899) (Sultan Abdülaziz’in oğlu)
Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi (ö. 1916) (Sultan Abdülaziz’in oğlu)
Sultan II. Abdülhamid (ö. 1918)
Emine Sultan (ö. 1920) (Sultan Abdülaziz’in kızı)
Saliha Naciye Kadınefendi (ö. 1923) (II. Abdülhamid’in eşi)
Şadiye Sultan (ö. 1977) (II. Abdülhamid’in kızı)
Rebia Hanımsultan (ö. 1988) (II. Abdülhamid’in kızı Refia Sultan’ın kızı)
Şehzade Ömer Faruk Efendi (ö. 1969) (Halife Abdülmecid Efendi’nin oğlu) ve Şehzade Mahmud Namık Efendi (ö. 1963) (Sultan Reşad’ın oğlu Ömer Hilmi Efendi’nin oğlu) (Bu iki şehzadenin kemikleri 1977’de Kahire’den İstanbul’a getirilerek aynı kabre defnedilmiştir.)
İLAVE İKİ DEFİN
Bazı kayıtlarda bu türbeye, bir kabir nakli ile bir defnin daha yapıldığı yazılıdır. Türbe haziresinde bu iki isme ait kabir bulunmadığına göre definlerin türbedeki kabirlerin üzerine yapılmış olması gerekir.
Bunlardan ilkine göre Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi’nin oğlu Mehmed Nizameddin Efendi’nin (ö. 1933) kemikleri, 1967 yılında Kahire’den getirilip buraya defnedilmiştir. İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğündeki ilgili dosyada bu konudaki Bakanlar Kurulu kararı mevcut olup defnin tam olarak nereye yapıldığı yazılı değildir. Tahminimizce babasının kabrine konulmuştur.
Müphem kalan diğer bir husus da Yusuf İzzeddin Efendi’nin kızı Hadice Şükriye Sultan’ın 1 Nisan 1972’de Kahire’de vefatından sonra cenazesinin İstanbul’a getirilip bu türbeye gömüldüğü bilgisidir. İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğündeki dosyada bu definle ilgili herhangi bir bilgiye rastlanılmamıştır. Bizim kanaatimiz bu defnin, ağabeyi gibi yine babasının kabrine yapıldığı şeklindedir.
Yer darlığı sebebiyle türbenin girişindeki oda ile haziredeki Hanedan kabirlerini anlatmayı başka bir yazıma bırakıyorum.
