Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile görüşmesinde Özbekistan’ında içinde olduğu ‘Üçlü doğalgaz ittifakı’ önerdi.
Tokayev, 20 Kasım’da yeni bir dönem için seçilmesinin ardından ilk yurt dışı ziyaretini Rusya’ya yaptı. Üçlü ittifak işte bu görüşmede gündeme geldi. Amaç Orta Asya enerji kaynaklarının Orta Koridor (Hazar-Kafkasya-Türkiye) üzerinden Avrupa’ya ulaşmasını engellemek mi?
Yoksa Batı ile doğalgaz hatları by-pass yiyen Rusya gözünü artık Doğu’ya ve dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz alıcısı Çin’e mi çevirdi?
Ukrayna savaşı sonrası Avrupa ile Rusya arasında patlak veren enerji krizi iki ülkeyi öne çıkarmıştı. Kazakistan ve Özbekistan. Avrupa, Rusya’nın gazı kesmesiyle köşeye sıkışmış, yeni alternatiflere göz kırpmıştı. 40 yıl sonra elektrik ithal etmeye başlayan Fransa, hizmet dışı nükleer reaktörleri devreye almaya çalışıyor. Fransa, santrallerde kullandığı uranyumun yarısını Kazakistan ve Özbekistan’dan sağlıyor. 56 nükleer reaktörünün çalışması için neredeyse tüm uranyumunu yani yılda 7 bin 800 tonu ithal ediyor ve %50’den fazlasını bu iki ülkeden alıyor.
Avrupa Birliği (AB)-Rusya krizi sonrası Orta Asya ve Orta Doğu enerji kaynaklarının AB açısından önemi arttı. Bu açıdan Kremlin’in, Kazakistan ve Özbekistan ile ‘Enerji ittifakı’ kurması anlamlı. Bu anlaşma şimdilik Rus gazının transitiyle ilgili olsa da Moskova kapsamı ve üye sayısını artırmak isteyebilir.Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, geçen hafta Paris’teydi. Elize sarayında üst düzeyde karşılama ilgi dikkat çekmişti. Mirziyoyev’in ardından Kazakistan Lideri Tokayev’in de Moskova’nın ardından ilk ziyaretini Paris’e gerçekleştirdi. Ziyaret kapsamında iki ülke arasında enerji dahil olmak üzere 35 işbirliği belgesi imzalandı. Kazakistan, Fransa’nın ana uranyum ve ham petrol tedarikçilerinden biri.
Bildiride “Kazakistan, Fransa’nın ana uranyum ve ham petrol tedarikçilerinden biridir. Taraflar, kritik ham maddeler alanında işbirliğinin geliştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı” denildi. Hem Kazakistan hem de Özbekistan’ın ekonomilerini oldukça hızlı bir şekilde geliştirdi. İki ülkenin yurtiçi gaz ihtiyacının arttı. Her iki ülkenin de dış pazarlarda gaz ticareti yapıyor. Rusya, gaz ittifakı önerisi ile iki Orta Asya ülkesine biraz “senkronizasyon” ‘herkes için iyidir’ teklifi yapılıyor. Kazakistan kendi imkanları olmadığı için ülkenin kuzeyindeki ihtiyaçlarını Rus gazıyla karşılıyor. Rusya Doğu Sibirya’da ihracata yönelik yataklar geliştirdi. Bu bölgede farklı ülkelere giden çok sayıda gaz boru hattı var. Rusya işte burada iki ülkeye diyor ki “Sizin gelişen sanayinizin ihtiyacınız için gaz petrole ihtiyacınız var. Kaynaklarınızın çıkartılması için de Rus teknolojinize ihtiyacınız var. Bunun için bir koordinasyon gerekiyor”
Geldiğimiz noktada Rusya Kazakistan ve Özbekistan Şanhay İşbirliği Teşkilatı (ŞİÖ) ülkelerine tedarik için bir gaz birliğini tartışıyorlar. Asya pazarı tüm Rus gaz üretimini satın almaya hazır. Eğer bu gerçekleşirse Avrupa uzun süre baskı altında kalacak. Avrupa’da sanayisizleşme süreci başlayacak. Çin, Rus gazı için söz konusu rotalardan en güçlü olanı. Rusya limanlarından deniz yoluyla Çin’e petrol sevkiyatları tırmanışta.
Rusya ve Çin merkez bankalarının SWIFT sistemi kullanmadan çeşitli ödeme sistemleri geliştirdi. Petrol, petrol ürünleri ve kömür sevkiyatında ödemeler de ulusal para birimlerine dönüştürülüyor. Bu gelişme Avrupa için büyük tehlike anlamına gelebilir.
Bu anlamada Avrupa’da elini sıkı tutmaya çalışıyor. Orta Asya ülkeleri başkanları bugüne kadar hiç olmadığı kadar Avrupa’da itibar görüyor en üst düzeyde karşılanıyor. Ukrayna Rusya denkleminde başlayan güç savaşları Orta Asya üzerinde devam ediyor. Bakalım bundan sonra Asya’nın tam göbeğinde nasıl bir enerji savaşı göreceğiz….
