İlkeli Söz; Yeni bir eşyanın kölesi olacağıma, eskilerimin efendisi olurum.
Eskiden yaz bitti mi, yazlık kıyafetlerimizi kaldırırken seneye nasılsa giymeyiz, düğmesi koptu, yakası yana kaydı diyerek binbir bahane ile çöpe atıyorduk. Aynı hızla yerlerine yenilerini alıyorduk. İnsanlık olarak özellikle son dönemlerde müthiş bir tüketim çılgınlığı içindeydik. Hiç düşündünüz mü çoğumuz çoğu zaman ihtiyacımız olmayan şeyleri ister ve alırız.
Bunun bir nedeni ve etkisi var. Gelin birlikte okuyalım.
18. yüzyılda Fransa’da yaşamış aydınlanma çağı filozoflarından Denis Diderot‘un, çok fazla borcu birikir. Bunu duyan Rus İmparatoriçesi Katerina, Diderot’nun kütüphanesini satın alır, Diderot’ya 25 yıllık maaşını peşin öder ve kütüphaneyi kendisine tekrar hediye eder.
Artık Diderot, bütün borçlarından kurtulmuş ve rahatlamış ve bir servete sahip olmuştur. Bir gün bir arkadaşı ona kadife bir sabahlık hediye eder. (Bazı rivayetlere göre ise kendisi almıştır.) Filozof sabahlığıyla çalışma masasında şevkle çalışırken, birden bire yeni ve gösterişli sabahlığı ile çalışma masasının hiç uyuşmadığını düşünür. Ve işte her ne olursa, bundan sonra olur.
Derhal, çalışma masasını değiştirip harika bir çalışma masası alır. Artık sabahlık ve çalışma masası uyumludur. Fakat o da ne? Yerdeki eski halı, sabahlığına ve çalışma masasına yakışmıyor. Hemen servetine ve kendisine yakışacak bir halı alır. Aynı şekilde; evin koltukları, sandalyeleri, masaları, dolapları, duvar resimleri, duvar halısı, oda süslemeleri Diderot’u rahatsız etmeye başlar ve evin bütün eşyalarını değiştirir. Durumu anlaması fazla zaman almaz. Hırslarından dolayı başladığı noktaya dönmüştür. Bunun üzerine, meşhur eseri “Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık” adlı yazısı ortaya çıkar. Diderot, bu olayların ardından şu meşhur sözleri söyler: “Eski sabahlığımın efendisi iken yenisinin kölesi oldum.” Her satın alma kararının yenisini tetikleyerek başka bir şeyin daha satın alınmasına yol açtığı tüketim çılgınlığına günümüzde yaşanmış bu tecrübeyle sabit olaydan yola çıkarak “Diderot Etkisi” denir.
