Türk edebiyatının anıt ismi Memduh Sevket Esendal’ın eserleri gözden geçirilmiş baskılarıyla Can Yayınları’nda. Son olarak “Temiz Sevgiler” adlı öykü kitabıyla karşımıza çıkan değerli yazarımız Memduh Şevket Esendal’ın Can Yayınları’ndaki diğer kitaplarıysa “Ayaşlı ile Kiracıları” ile “Otlakçı”.
Memduh Şevket Esendal sakin, huzur veren diliyle, insanı önce, “Bunda anlatacak ne var ki?” diye şaşırtan ama okuduktan sonra, “Aslında anlatılması gereken tam da buymuş!” dedirten öyküleriyle, yaşanmıyormuş gibi yaşanan anları yakalamaktaki ustalığıyla öykücülüğümüzün temel direklerinden biri. Yazdığı yüzlerce öyküde hep “insanlara neşe verme”yi amaçlamış ve bunu fazlasıyla başarmış bir isim.
“Esendal kurulu bir zemberekle harekete geçen ve bundan dolayı da ister istemez suni bir kuklavari olmaktan kurtulamayan şahıslar ve vakalar yerine, önümüze gerçek olaylar, nefes alıp veren insanlar çizen, bir kelimeyle bize belirli bir vaka anlatmaktan çok, önümüze başsız sonsuz bir hayat parçası seren ilk Türk hikâyecisidir. Bu itibarla onu modern anlamdaki Türk hikâyeciliğinin hakiki babası saymak hiç de yanlış olmaz sanırım.” diyor Haldun Taner çok sevdiği Memduh Şevket Esendal için.
Memduh Şevket Esendal’ı diğer yazarlarımız da da övgüyle anıyor. Vüs’at O. Bener: “Onun sevincini, defalarca sevincini görmek isterdim, sayılarımız kabardıkça. Olmadı. Sızlanırsam bunun için sızlanırım. Bir defa gördüm güç veren bakışını.
” Sait Faik Abasıyanık: “Onun güzel romanının, güzel hikâyelerinin genç insanların mahremiyetlerine, muhayyilelerine, yaşayışlarına, mesut ve hüzünlü saatlerine uzun seneler karışmasını dilerim. Mektep kitaplarına onun küçücük, tertemiz, güzel hikâyelerinin, kocaman laflıların yerine geçmesini dilerim.”
Cahit Sıtkı Tarancı: “Anlattıkları sudan şeyler mi sanırsınız? Ne münasebet. Onun hikâyelerinde memleket manzaralarını, âdetlerini, dertlerini; köylüsüyle, şehirlisiyle, efendisiyle, hizmetçisiyle bütün tanıdıklarınızı elinizle koymuş gibi bulursunuz, hikâyecimiz o kadar yerli, o kadar bizdendir.
” Memduh Şevket Esendal, 1883-1884’te Çorlu’da doğdu. İlköğrenimini Çorlu’da yaptı, Edirne İdadisi’nde ve İstanbul’da Mülkiye Mektebi’nde okuduktan sonra Çorlu’ya döndü. Balkan Savaşları’nda ailesiyle İstanbul’a göçmek zorunda kaldı. 1906’da İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. II. Meşrutiyet’ten sonra idari görevler aldı. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından partinin feshedilmesiyle İtalya’ya kaçtı, bir yıl Roma’da yaşadı. Milli Mücadele için yurda dönen ve Ankara’ya geçen yazar, 1920’de Ankara hükümetinin ilk hariciye memuru olarak Bakü’de görevlendirildi. Kısa aralıklarla 1941’e kadar diplomat olarak Bakü, Tahran ve Kabil’de çalıştı. Döndükten sonra politika hayatını sürdürdü.
1908’de Tanin’de çıkan “Veysel Çavuş” öyküsü, bilinen ilk eseridir. 1924’ten itibaren, bir yıldan kısa bir sürede Meslek dergisinde birçok öykü ve Miras romanını yayımlayan yazar, en çok bilinen eseri Ayaşlı ile Kiracıları’nı 1934’te önce Vakit gazetesinde tefrika ettirmiş, aynı gazetenin matbaasında bastırmıştır. Hayattayken Ayaşlı ile Kiracıları’ndan başka sadece iki öykü kitabı daha yayımlatabilmiştir. Diğer öyküleri sonraki yıllarda derlenmiş ve kitaplaştırılmıştır. Edebiyatımızda öykü türünün en büyük ve en üretken isimlerinden olan Memduh Şevket Esendal, 17 Mayıs 1952’de Ankara’da ölmüştür.
