Spor salonlarında daha hızlı kas gelişimi ve fit bir görünüm elde etmek amacıyla kullanılan takviye ürünler, ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Bu ürünler arasında yaygın olarak tercih edilen steroid ve protein tozları, vücut geliştirme sürecinde kısa vadede olumlu sonuçlar verse de uzun vadede ciddi organ hasarlarına ve hormon bozukluklarına sebep olabiliyor.
Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Tunç Özdemir ile spor salonlarında yaygınlaşan takviye ürünlerin sağlığa olan etkilerini konuştuk…
Spor salonlarında kullanılan takviyeler sağlığa nasıl zarar veriyor?
Bu konu aslında çok büyük bir toplumsal sorun. Sadece erkeklerin değil, kadınların da bu ürünleri kullandığını görüyoruz. Türkiye’de bu tarz takviyelerin kontrolü zor. Örneğin, bazı ülkelerde anabolik steroidler yasakken Türkiye’de böyle bir yasak yok. Bu da ürünlerin suistimal edilmesini kolaylaştırıyor. Dünya genelinde bu ürünlerin suistimal oranı %6,5 iken, kadınlarda bu oran %1,4 seviyesinde. Özellikle kadınlar, karın kaslarında yağ dengesini sağlamak için bu ürünleri tercih ediyor. Bu aslında eski bir sorun; çocukluğumuzda Doğu Bloku ülkelerinin sporcularında bu tür ürünlerin etkilerini görüyorduk. O dönemlerde kadın sporcuların olağanüstü kaslı vücutları vardı ve bunların bir kısmının gerçekten kadın olup olmadığı bile sorgulanıyordu. Günümüzde ise spor salonlarında benzer şekilde bu tür takviyelerin suistimal edildiğini gözlemliyoruz.
İçeriğinde neler var? Nasıl kullanılıyor?
Bu ürünler genellikle steroid bazlı oluyor ve testesteron gibi erkeklik hormonlarını içeriyor. Bu hormonlar, kas içerisine enjekte ediliyor ya da oral tabletler şeklinde kullanılıyor. Ayrıca jel formunda olanları da mevcut. Spor salonlarında takviyelerin hızlı sonuç vermesi beklendiği için kullanıcılar kısa sürede etkili sonuçlar görmek istiyor. Fakat bu dışarıdan alınan testesteron, vücudun doğal hormon dengesini bozuyor. Beyin, testesteron üretimini kontrol eden çok hassas bir mekanizmaya sahip. Bu hormonun üretimi hipotalamus ve hipofiz aracılığıyla düzenleniyor ve vücutta pek çok işlevi var.
KISIRLIĞA YOL AÇABİLİR
Bu maddeler üremeyi etkiliyor mu?
Vücut doğal testesteron üretimini kaybetmeye başladığında geri dönüşü zor olan hasarlar oluşuyor. Üremeye etkisi ise oldukça ciddi. Steroid kullanımı sperm üretimini ciddi anlamda bozuyor ve kısırlığa yol açabiliyor. Vücudun doğal testesteron üretimi bloke olduğu için uzun vadede testis boyutlarında küçülmeler, üreme fonksiyonlarında kalıcı hasarlar meydana gelebiliyor.
Bu ürünlerin ileride yol açabileceği en büyük sağlık sorunları neler?
İlk etapta testesteron kullanımı kas hacmini artırıyor, cinsel isteği yükseltiyor ve yağ dengesini düzenliyor. Ancak ilerleyen süreçte vücutta doğal testesteron üretimi sekteye uğruyor. Beyin, vücudun ihtiyacı olan testesteron miktarını doğru bir şekilde ayarlarken, dışarıdan bu hormonu aldığınızda bu denge bozuluyor ve testesteron üretimi duruyor.
KALPTE CİDDİ SORUNLAR YARATIYOR
Erkeksi tip saç dökülmesine neden olurken, kalpte de ciddi sorunlar yaratıyor. Kalbin sol ventrikülünde bozulmalar, pompalama gücünde azalma ve ciddi kalp rahatsızlıklarına sebep olabiliyor. Saç dökülmesi bir şekilde geri döndürülebilir ama kalp hasarı geri döndürülemez. Karaciğer ve böbreklerde de önemli yan etkiler görülüyor; karaciğerin fonksiyonları bozulurken, böbreklerde protein kaçağına neden olabiliyor ve hipertansiyon riskini artırıyor. Özellikle genç yaşlarda görülen yüksek tansiyon vakaları, bu takviyelerin kullanımına bağlı olabiliyor. Ayrıca kan dolaşımında da tehlikeli etkileri var. Kanın akışkanlığını bozarak pıhtılaşma riskini artırıyor ve bu da ciddi damar tıkanıklıklarına yol açabiliyor.
PROSTAT KANSERİNİ TETİKLİYOR
Bu takviyeler prostat kanserini tetikliyor mu?
Evet, prostat kanseri riskini artırdığı kanıtlanmıştır. Hayvan deneylerinde dışarıdan verilen testesteronun prostat kanserini tetiklediği gözlemlendi. Ayrıca iyi huylu prostat büyümesine de neden olabiliyor. Üstelik bu sorun sadece erkeklerle sınırlı değil; kadınlar da bu maddeleri kullanarak ciddi sağlık sorunları yaşayabiliyor.
Bu ürünlerin kadınlar üzerindeki etkisi nedir?
Steroid ve anabolik ürünler sadece erkeklerde değil, kadınlarda da ciddi yan etkilere sebep oluyor. Kadınlarda erkek tipi kıllanma, ses tellerinde geri dönüşü olmayan kalınlaşma, kas yapısında aşırı artış ve klitoral büyüme gibi sorunlara neden oluyor. Ayrıca, kadınların hormonal dengesi bozularak üreme sağlığı da tehlikeye girebiliyor. Bunlar da hayat kalitesini ciddi anlamda olumsuz etkiliyor.
Anne-babalar nasıl fark eder?
Eğer çocuklarınızda depresyon belirtileri, saç dökülmesi, erkeklerde kıllanma, kızlarda ses kalınlaşması gibi değişiklikler fark ederseniz, bilinçsiz takviye kullanımına karşı dikkatli olun.
Son olarak gençler ve ailelere önerileriniz neler olur?
Spor yapmak tabii ki harika bir şey, ancak bilinçsizce kullanılan bu tür takviyeler hem fiziksel hem de ruhsal sağlığı ciddi anlamda bozuyor. Aileler, çocuklarının spor salonlarında bu maddelere yönlendirilip yönlendirilmediğini iyi gözlemlemeli. Daha iyi bir vücut için bu tür takviyelere başvurmak yerine doğal yolları tercih etmeli ve sağlığı tehlikeye atmamaları gerektiğini unutmamalılar.
