Muğla’nın Milas ilçesinde yer alan Euromos Antik Kenti, antik dönemde Karia birliğinin önemli kentlerinden biri. Romalı yazar Yaşlı Plinius tarafından “Eurome” olarak adlandırılan kent, daha erken dönemde karşımıza “Kyromos”, “Hyromos” ve Hellenistik dönemde kullanılmış olan “Europos” isimleriyle de çıkıyor. “Euromos” ismi ise Mausallos’un Hellenleştirme politikası sonunda kullanılmaya başlanmış. Kentin adı, Yunancada güçlü anlamına geliyor.
Stratejik olarak, kıyıdan iç Karia’ya uzanan ana yol üzerinde bulunan Euromos, kuzey yollarının kavşağında yer alıyor. Yapılan kazılar, kentin tarihinin geometrik döneme kadar, yani yaklaşık 2 bin 700 yıl öncesine dayandığını gösteriyor. Ancak nekropol alanındaki özgün kap bulguları, Miken vazo sanatının karakteristik özelliklerini taşıdığı için kentin tarihinin 3 bin 200 yıl öncesine uzanabileceğini işaret ediyor.
Siyasi egemenliğin hep çekişme konusu olması sebebiyle Euromos, tarihi boyunca kargaşalardan oldukça etkilenmiş. Çevresindeki düzensizlikler nedeniyle yapıların inşası, birçok yerde yarım kalmış. Bu durum da Euromos’un o dönemde ekonomik durumunun çok da iyi olmadığını gösteriyor. Ancak kentin mevcut mimari kalıntıları, tüm olumsuzluklara rağmen, Euromos’un önemli bir kent olduğunu kanıtlar nitelikte.
ZEUS LEPYSTOS TAPINAĞI
Kentin en görkemli yapısı, Zeus adına yapılan Zeus Lepystos Tapınağı. MS 130-140 yılları arasında inşa edilen tapınak, Anadolu’daki en iyi korunmuş tapınaklardan biri. Toplam 35 sütunlu yapının 16 sütunu, üst kirişleri ile birlikte hala ayakta duruyor. Bu sütunların 12’sinde bağışçılarını belirten yazıtlar var. Yazıtlara göre bağışçılar arasında, Menekrat adında bir doktor, kızı Tryphena ve Leo Quintus adlı bir bürokrat bulunuyor. Yivleri hiç açılmamış 3 sütunun varlığı, bu tapınağın hiçbir zaman bitirilmemiş olduğuna kanıt olarak gösteriliyor.
Euromos’un diğer önemli yapıları olan agora, surlar, hamam, tiyatro, şapel ve nekropoller, kentin tarihsel doku ve mimari zenginliğini ortaya koyuyor.
Kare planlı agoranın kendine özgü bir yapısı var. Sınırları belli olan bu plan yapısında sıralı dükkan yapılarına rastlanmamış olması kullanım amacını gölgede bırakıyor. Büyük ama henüz çalışmaları devam eden ve gün yüzüne tam olarak çıkarılmamış olan tiyatrosu, ovanın hemen üzerindeki yamacın girintisi içinde yer alıyor. Görülebilen 5 oturma sırasının kuzey kesimleri iyi korunmuş durumda.
Güney surun batı kanadında devam eden çalışmalar sonucunda ele geçen buluntular, geç Bizans dönem ağırlıklı. Keramoplastik (tuğla ve pişmiş toprak karışımı) cephe süsleme ögeleriyle diğer mimari elemanlar, buradaki önemli Bizans dönemi yapılarına işaret ediyor.
Euromos Antik Kenti’nde, 2006-2010 arasında yüzey araştırmaları yapıldıktan sonra 2011 yılında, Doç. Dr. Abuzer Kızıl önderliğinde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi tarafından başlatılan arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları devam ediyor.
