Yanık derecesi tespit edilirken zarar gören bölgenin derinliği, vücudun ne kadarını kapsadığı, enfeksiyon riski oluşturup oluşturmadığı, yaş, hastanın sahip olduğu diğer hastalıklar ve solunum yoluyla görülen zarar gibi etkenlerden faydalanılıyor.
Bu etkenler yanık derecesini belirlerken hastanın hayati durumu ve tedavisi açısından da büyük önem taşıyor.
İşte yanık dereceleri ve taşıdıkları anlamlar…
1. DERECEDEN YANIK NEDİR?
Deride kızarıklık, ağrı ve yanık olan bölgede ödem olmasıyla birlikte ortaya çıkar. Yaklaşık 48 saatte iyileşen bu yanık dereceler arasında en hafif olandır.
2. DERECEDEN YANIK NE DEMEK?
Derinin içerisinde su dolu kabarcıkların meydana geldiği bu derecede yanan bölgede ağrı meydana gelir. Deri kendisini yenileyene kadar bölgedeki yanık iyileşmez.
3. DERECEDEN YANIK NEDİR?
Dereceler arasında en tehlikeli olan ve ölümcül sonuçlar doğurabilen bu yanık türünde ise derinin tüm tabakası yanıktan etkilenir. Damar, sinir ve kaslarda etkisi görülen üçüncü dereceden yanıkta siyah ve beyaz lekeler görünebilir. Sinirler zarar gördüğü için hasta ağrı hissetmez ancak yanık olan bölge tehlike altındadır.
Yanık; her yaş grubundaki insan için oldukça tehlikeli olan bir durumdur. Çok kısa sürede derinin tüm katmanlarına nüfuz edebilir. Ayrıca, cillte kalıcı hasara ve hatta ölüme neden olabilir. Yanık vakalarında yapılması gereken acil müdahaleler yanık derecelerine göre şu şekildedir:
BİRİNCİ DERCE YANIKLAR İÇİN İLK YARDIM NASIL YAPILIR?
1. Yanmış cildi, soğuk suya daldırın veya bölgeye soğuk kompres yapın. Buz kullanmaktan kaçının, çünkü buz koyulması daha büyük hasara yol açabilir.
2. Yanık bölgesi çok çabuk şişebileceği için aksesuarları hızla çıkartmak önemlidir, ancak bu işlemin nazikçe yapılması gerektiğini unutmayın.
3. Yanık üzerine yağ, losyon veya Jel sürmeyin. Yanık bölgesine günde 2-3 kez doktorunuzun önereceği uygun bir merhem sürmek yeterli olacaktır. Bu sayede, bölgenin kuruması önlenir ve kişinin hissettiği ağrı azalır.
4. Yanmış bölgede ağrı hissedilebileceğinden, ağrı kesici desteği sağlanması oldukça önemlidir.
İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ DERCE YANIKLAR İÇİN İLK YARDIM NASIL YAPILIR?
1. Kişinin alevlerden kurtulmasına yardımcı olun ve üzerindeki ateşi söndürün.
2. Yanmış bölgelerde şişlik ve deride derin hasar görülebileceği için, yaralanan kişinin yanan malzemeyle temasını hemen kesin. Sıcak veya yanmış giysileri çıkarın. Giysiler cilde yapışmışsa, etrafını kesin veya yırtın. Takı, kemer gibi eşyaları da çıkarın.
3. Yanık bölgesini soğuk suya tutarak derhal en yakın sağlık merkezine başvurun.
ASİT YANIKLAR İÇİN İLK YARDIM NASIL YAPILIR?
- Yanığa neden olan faktörü ortadan kaldırın ve asit yanığı görülen bölgeyi en az 10 dakika boyunca soğuk su altına tutarak asidi deriden arındırın.
- Kimyasalla temas eden giysi ve aksesuarları hızla çıkarın. Kimyasalın giysilerden cilde yayılmadığından emin olun.
- Yanmış bölgenin üzerini örtün.
- Derhal en yakın sağlık merkezine başvurun.
YANIKLAR NASIL TEDAVİ EDİLİR?
BİRİNCİ DERECE YANIKLAR
- Küçük ya da birinci derece yanıkların çoğunlukla evde tedavi edilmesi mümkündür. Bu vakalarda, birkaç hafta içerisinde iyileşme gözlenir.
- İlk yardımın ardından yanık bölgesine steril bez ve yanık merhemiyle pansuman yapılmalıdır.
- İnflamasyon ve ağrı görülen durumlarda, ağrının hafifletilmesi amacıyla ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.
- Yanık, tetanoza yol açabileceğinden, en az 10 yılda bir tetanoz aşısı yaptırmak pek çok durumda olduğu gibi yanığa karşı da koruyucudur.
- Yanığın derecesi fark etmeksizin, iyileşme sağlandıktan sonra yanan bölgeye nemlendirici sürülmesi gerekir.
İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ DERCE YANIKLAR
İkinci ve üçüncü derece yanık vakalarında, yapılan ilk yardım müdahalesi ve tıbbi değerlendirmenin ardından, yanığın türü ve derecesine göre uygun bir tedavi planı oluşturulur. Yanık tedavisinde kullanılan yöntemlere ilaç tedavisi, düzenli pansuman ve cerrahi müdahale örnek verilebilir. Tedavide temel olarak yanık kaynaklı ağrının hafifletilmesi ve kontrol altına alınması, enfeksiyonunun önlenmesi ve ölü dokunun vücuttan çıkarılması hedeflenir. Aynı zamanda, dokuya işlevinin yeniden kazandırılması da tedavide üzerinde durulan hususlardan biridir.
Tüm bunların yanı sıra, ciddi yanık vakalarında hastaya fizik tedavi ve rehabilitasyon gibi uzun süre takip gerektiren tedavi yöntemleri de uygulanır.Hasarlı yanıkların tedavisinde kullanılan yöntemler şu şekildedir:
• Antibiyotik ilaç tedavisi
• Pansuman aracılığıyla dokuların temizlenmesi ve onarılması
• Yanmış dokunun uyarılması aracılığıyla dokuda görülen his kaybının ölçülmesi ve dokuda hissin yeniden kazandırılması
• Ciddi yanıklarda iyileşmeden sonra şiddetli ağrı görülebileceğinden, anti-anksiyete (kaygı giderici) ilaç tedavisi
• Yanığa bağlı olarak nefes almada zorlanan ve boğazı şişen hastalar için solunum yardımı
