Parazitin gözle görülemeyecek kadar küçük olduğunu belirten Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, uyuza maruz kalmak için sadece 15 dakikalık bir temasın yeterli olduğunu ifade ediyor. Hastalığın bulaşma riskine karşı ilaç tedavisinin yanı sıra kişisel hijyenin önemine vurgu yapan Kutlubay, kıyafetlerin ve ev eşyalarının düzenli temizlenmesinin de büyük bir önem taşıdığını dile getiriyor.
Gazete Yazıyor muhabirimiz Senay Güncavar, uyuz hastalığıyla ilgili merak edilen soruları Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay'a yöneltti. Kutlubay, hastalığın nedenleri hakkında önemli bilgiler verirken, aynı zamanda uyuza karşı etkili bir tedavi için alınması gereken önlemleri de vurguladı.
(Prof. Dr. Zekayi Kutlubay)
Zührevi Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay'a yöneltti. Kutlubay, hastalığın nedenleri hakkında önemli bilgiler verirken, aynı zamanda uyuza karşı etkili bir tedavi için alınması gereken önlemleri de vurguladı.
Uyuz hastalığı nedir?
Uyuz, Sarcoptes scabiei adlı bir parazitin neden olduğu bir deri hastalığıdır. Bu parazit, insan derisinde tüneller kazarak yaşayan bir akar türüdür. Uyuz, genellikle ciltte kaşıntı, kızarıklık ve döküntülerle karakterizedir. Uyuz paraziti genellikle cildin ince bölgelerine, özellikle parmak araları, bilekler, dirsek içleri, koltuk altları, meme uçları, genital bölge ve kalçalar gibi bölgelere yerleşir. Ancak, vücudun diğer bölgelerini de etkileyebilir.
Uyuz hastalığı nasıl bulaşır? Mağazada kıyafet denemekle uyuz bulaşır mı?
Uyuz, genellikle ciltten cilde temas yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Fakat bir kişiden başka birine geçmesi için en az 15 dakikalık bir temas şarttır. Uyuz akarları, hastalıklı bir kişiden diğerine veya temas edilen yüzeylerden geçerek bulaşır.
Bulaşma yolları ise şöyle:
Ciltten Cilde Temas: En yaygın bulaşma şekli, uyuz bir kişi ile doğrudan cilt temasıdır. Özellikle cinsel temas, aile içinde veya yakın temas içeren diğer durumlar uyuzun bulaşmasına neden olabilir.
Giysi, Havlu ve Yatak: Uyuz akarları, uyuz bir kişinin giysileri, havluları veya yatakları gibi eşyalar aracılığıyla da bulaşabilir. Ancak, uyuz akarları genellikle kısa süre içinde vücut dışında yaşayamazlar, bu nedenle bu tür bulaşma durumları daha nadirdir.
Kamu Alanları ve Mağazalarda Kıyafet Denemek: Uyuz, genellikle kıyafet denemek veya başkalarının kullandığı kıyafetleri giymek yoluyla bulaşmaz. Ancak, bu tür yerlerde hijyen önlemlerine dikkat edilmelidir. Kıyafet denedikten sonra mağaza, sağlık kurallarına uygun bir şekilde temizlenmişse, uyuz bulaşma riski minimaldir.
Evcil hayvanlardan uyuz bulaşır mı?
Sarcoptes scabiei türü, insanları enfekte eden uyuz akarlarıdır. Evcil hayvanlarda farklı bir tür olan hayvan uyuzu (Sarcoptes scabiei var. canis) bulunabilir. Ancak, insan uyuzu, hayvanlardan bulaşmaz.
Nasıl teşhis edilir?
Uyuz teşhisi, genellikle bir dermatoloji uzmanı tarafından hastanın semptomlarına, tıbbi öyküsüne ve cilt muayenesine dayanır. Uyuz teşhisi klinik belirtilere dayanır, ancak bazen bir cilt kazıntısı mikroskop altında incelenerek doğrulanabilir. Bu kazıntı, uyuz akarlarının veya yumurtalarının varlığını gösterir.
Hastalığının belirtileri nelerdir?
Uyuzun belirgin belirtileri arasında öne çıkan şiddetli kaşıntı, özellikle geceleyin artan bir rahatsızlık seviyesiyle kendini gösterir. Cildin enfekte olduğu bölgelerde ortaya çıkan kızarıklık ve döküntüler, genellikle küçük, kırmızı kabarcıklar veya lekeler şeklinde görülür. Uyuz akarları, cildin yüzeyinde gri veya ten renginde tüneller oluşturarak hareket ederler, ancak bunlar çıplak gözle zor fark edilebilir. Uyuzun özellikle etkilediği bölgeler arasında parmak araları, bilekler, dirsek içleri, koltuk altları, meme uçları, genital bölge ve kalçalar gibi ince cilt bölgeleri bulunur.
Neden kaşınırız?
Uyuz hastalığında kaşıntı, parazitin (Sarcoptes scabiei) ciltte tüneller kazarak ve yumurtalarını bırakarak yol açtığı tahriş ve allerjik reaksiyonlardan kaynaklanır. Uyuz akarları cildin üst tabakasında tüneller açar ve buraya yumurtalarını bırakır. Bu tünellerdeki dışkı ve yumurtalar, cildin altında ve etrafında birikir. İnsanlar uyuz akarlarına karşı duyarlılık geliştirdiklerinde, vücut bu parazitlere karşı bir savunma mekanizması başlatır. Bu bağışıklık tepkisi, özellikle parazitin tünellerinde ve yumurtalarında birikmiş olan maddelere karşı allerjik reaksiyonlara neden olur. Bu alerjik reaksiyonlar, cildin iltihaplanmasına, kızarmasına ve kaşıntısına yol açar. Kaşıntı genellikle geceleyin daha belirgin hale gelir, bu da uyuz akarlarının faaliyetlerinin ve alerjik reaksiyonların zaman içinde artmasından kaynaklanabilir.
Uyuz hastalığında tedavi nasıl yapılır?
Tedavi için mutlaka bir dermatoloğa başvurulmalıdır. Gerektiğinde ağızdan alınan tabletler de kullanılabilir. Uygun tedavi ve hijyen önlemleri ile uyuz genellikle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak, uyuz belirtileri geçse bile tam tedavi sürecini tamamlamak önemlidir ve enfekte olmuş kişilerin temas edebileceği kişisel eşyaların temizlenmesi de önemlidir. Bu, enfeksiyonun yeniden yayılmasını önlemeye yardımcı olur. Uyuz tedavisinde kullanılan özel kremler ve losyonlar, cildi uyuz
parazitlerinden arındırmak için tüm vücuda uygulanır ve belirli bir süre sonra yıkanır. Saç derisi veya saçta uyuz görüldüğünde, özel ilaç içeren şampuanlar kullanılabilir. Aynı zamanda, bulaşma riskini azaltmak için enfekte kişinin giysileri, yatak takımları ve kişisel eşyalar yüksek sıcaklıkta yıkanmalı ve ütülenmelidir. Evdeki yüzeyler ve eşyalar düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Temas kontrolü önemlidir, bu nedenle enfekte kişilerle doğrudan temas edilmemeli, izolasyonları sağlanmalı ve gerekirse tedavi uygulanmalıdır. Ayrıca, enfekte kişinin yakın çevresindeki diğer kişiler de uyuz açısından değerlendirilmeli ve gerektiğinde tedavi edilmelidir.
Tedavi edilmezse sonuçları ne olur?
Uyuz tedavi edilmezse, hastalığın belirtileri artabilir ve ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Tedavi edilmeyen uyuz vakalarının sonuçları şöyle gelişebilir:
Kaşıntının Artması: Tedavi edilmezse, parazitler cildin içinde daha fazla yayılabilir, bu da kaşıntının artmasına neden olabilir.
Cilt Enfeksiyonları: Kaşıntı nedeniyle ciltteki tünelleri kazma eğilimi, bakteriyel enfeksiyon riskini artırabilir. Bu, ciltte irin dolu kabarcıklar, yaralar veya cilt enfeksiyonlarına yol açabilir.
Uykusuzluk ve Stres: Şiddetli kaşıntı, özellikle geceleri arttığı için uyku bozukluklarına neden olabilir. Ayrıca, kaşıntı ve cilt sorunları stres ve rahatsızlık hissine yol açabilir.
Yayılma Riski: Tedavi edilmeyen uyuz vakaları, kişisel hijyen kurallarına uygun olmayan ortamlarda yaşayan kişiler arasında hızla yayılabilir. Toplu yaşam alanlarında, okullarda veya hapishanelerde uyuz salgınlarına neden olabilir.
Uyuz vakaları dönem dönem artıyor. Bunun sebebi nedir? Şu anki vaka artışının sebeplerini neye bağlıyorsunuz?
Uyuz vakalarındaki artışın birkaç nedeni olabilir. Toplu yaşam koşulları, özellikle hapishaneler, koğuşlar, okullar, yatılı kurumlar ve toplu konutlar gibi yerlerde, uyuzun daha kolay yayılmasına yol açabilir. Bu ortamlarda insanlar daha yakın temas halinde bulunduklarından, enfekte kişilerle temas riski artar. Tedavi edilmemiş vakalar da uyuzun yayılma riskini artırabilir. Tanı konulan kişilerin ve temas ettikleri kişilerin tedavi edilmesi önemlidir. Tedavinin eksik yapılması veya ailenin tamamının aynı anda tedavi edilmemesi uyuzun tekrarlamasına neden olabilir. Uyuz paraziti, zaman içinde ilaçlara karşı direnç geliştirebilir. Bu durumda, uyuz tedavisinin daha zorlu hale gelmesi ve tekrarlayan vakaların artması mümkündür. Göç ve seyahat, yayılma riskini artırabilir. İnsanların farklı yerlere seyahat etmeleri veya göç etmeleri, enfekte kişilerin uyuzu başka bölgelere taşımalarına neden olabilir. Bu nedenle, uyuz salgınlarına karşı önleyici önlemlerin alınması ve enfekte kişilerin tedavi edilmesi önemlidir.
