Formula 1, 1950’de ilk F1 Grand Prix’sinin İngiltere’deki Silverstone pistinde gerçekleşmesinden bu yana en hızlı motor sporu unvanını aldı.
F1 otomobillerinin hız rekoru saatte 378 kilometre. F1’in en yakın rakibi ise ABD’deki IndyCar serisi. IndyCar’ların ulaştığı hız rekoruysa saatte 380 kilometreyle F1’in çok az üzerinde.
Ancak F1 araçları virajları IndyCar’lardan daha hızlı dönüyor ve böylece turların bütününde daha hızlı gidiyorlar.
Yarışseverler Brad Pitt'in Formula1 filminin vizyona girmesini büyük bir merakla bekliyor.
1950’li yıllarda F1 otomobilleri saatte 300 kilometrelik maksimum hıza ulaştı. 1950’lerin en hızlı aracı 1959’da dünya şampiyonluğunu kazanan Avustralyalı pilot Jack Brabham’ın kullandığı Cooper T51 oldu.
Cooper T51 motoru arkada olan ilk F1 otomobiliydi. Sonraki iki yıl içinde diğer tüm F1 aracı üreticileri bu yöntemi tercih etti.
1966’da motor büyüklükleri ikiye katlanıp, 220 beygirden 400 beygirin üzerine çıkınca, hızlar da arttı. 1968’de Lotus devrim niteliğinde bir araç tasarımı yaptı. Ön ve arka kanatlı araçlar saatte 320 kilometreyi aşan hızlara ulaştı.
Bu özellikler “yere basma gücünü” artırdı, yani hava aracın alt kısmına itiliyordu. Böylece araçlar yere daha iyi tutunabiliyor ve virajları daha yüksek hızlarda güvenli bir şekilde dönebiliyordu.
1951 yılı şampiyonluğunu kazanan Alfa Romeo.
Ön ve arka kanatlar güvenlik için tüm araçlarda standart bir uygulama haline geldi.
1970’lerde motor hacimleri 1000 beygirin üzerine çıktı; araçların yere daha iyi tutunabilmeleri ve virajları daha iyi dönebilmeleri için etek kanatlar geliştirildi.
1978’de Mario Andretti’nin Lotus 78’i saatte 320 kilometre hızı aştı. Buradan sonra turlardaki hızlar da önemli ölçüde yükseldi.
Bir F1 otomobili Braham BT46B, 1978’de sahneye yere daha iyi tutunabilmesi için geliştirilen bir fanla çıktı. Aracın pilotu Niki Lauda İsveç Grand Prix’sini büyük bir farkla kazandı. Ancak tasarım hemen ardından yasaklandı.
YARIŞMANIN MALİYETİ KAÇ MİLYON DOLAR?
Dana hızlı ve daha aerodinamik araçlar geliştirme baskısı F1’i turnuvada yarışan takımlar için çok pahalı bir iş haline getiriyor.
2018’de Mercedes’in araç tasarımı, pilotların ve takımların ücretleriyle dünya çapındaki yarışlara seyahat için bir yılda 411 milyon dolar harcadığı bildirilmişti.
F1’in patronları, yıllık harcamalara kısıtlama koydu. 2024’teki harcama tavanı 135 milyon dolar olarak belirlendi.
Formula 1'in efsane pilotu Michael Schumacher Ferrari ile yarışırken.
DÜNYAYA NASIL YAYILDI?
F1 Fransa Otomobil Kulübü’nün organize ettiği yarışlardan doğdu. “Grand Prix” adı verilen bu yarışların ilki 1906’da yapıldı.
F1 organizasyonu 1946’da oluşturuldu “Formula” yarış kurallarının bütününe verilen ad. “Bir” ise en güçlü yarış araçları kategorisini temsil ediyor.
1953’e dek tüm F1 yarışları Avrupa’da yapıldı. Kıta dışındaki ilk yarış Arjantin’deydi. Afrika’daki ilk yarışsa 1958’de Fas’ta yapılan Grand Prix oldu.
1976’da Japonya’daki Grand Prix ile Asya’ya yayıldı. Okyanusya’daki ilk yarış ise 1985’de Avustralya’da yapıldı.
F1’in başlangıcından bu yana Grand Prix yarışları altı kıtadaki toplam 75 pistte gerçekleştirildi.
Türkiye’deki ilk yarışsa İstanbul Park pistinde 2005’te yapıldı. Pist 2005-2011 arasında ve 2020 ve 2021 sezonlarında yarış takviminde yer aldı.
Son yıllarda, uluslararası prestijlerini artırmak ve turizm cazibesinden faydalanmak isteyen Orta Doğu ülkeleri de Grand Prix’lere ev sahipliği yapmak için yarış pistleri inşa ettiler.
Bahyreyn, Katar, Suudi Arabistan’ın Cidde kenti, Birleşik Arap Emirlikleri’nden Abu Dabi ve Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de F1 pistleri yer alıyor.
Mexico City, Brezilya’daki Interlagos ve Çin’deki Şangay kenti, Singapur da F1 yarışlarına ev sahipliği yaptı.
ABD’de de, Las Vegas, Miami ve Austin’deki pistlerde F1 yarışları yapılıyor.
Rusya’nın Soçi kentinde de F1 Grand Prix’leri gerçekleşti. Ancak Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesi üzerine buradaki organizasyon F1 tarafından iptal edildi.
EN BÜYÜK MOTOR SPORU MU?
F1 her yıl 3,4 milyar dolarlık gelir elde ediyor. ABD’deki yarış organizasyonu NASCAR (F1’in en yakın ticari rakibi) ise gelecek yıllarda 1,8 milyar dolarlık gelir elde edilmesinin planlandığını söylüyor.
Neredeyse tamamen ABD’li yarışseverlere hitap eden NASCAR ve IndyCar’ın tersine, F1’in dünya genelinde tutkunları var. 2021’de 1,55 milyar kişinin F1 yarışlarını televizyonlardan izledikleri belirtilmişti. NASCAR’ın ise 2022’de 114 milyon kişilik televizyon izleyicisi vardı.
Ayrıca, yüzbinlerce kişi F1 yarışlarını canlı izliyor.
NASCAR’ın en gözde yarışı Daytona 500’ü 150 ila 175 bin kişi canlı izlerken, 2023’teki Britanya Grand Prix’sini 480 bin kişi izledi.
F1'in sahibi Liberty Media, ABD pazarına da girmeye çalışıyor.
2024’te F1’in 24 yarışlık takvimindeki üç yarış ABD’de yapılacak ve Hollywood filmiyle işbirliği yapılması da bunun bir göstergesi.
EN BÜYÜK YILDIZLARI
F1 dünya şampiyonluğunu en çok kazanan iki yarışçı, Alman Michael Schumacher ve İngiliz Lewis Hamilton oldu; Schumacher 1994 ile 2004 arasında, Hamilton ise 2008 ile 2020 arasında yedişer şampiyonluk kazandı.
Dubai, zaferlerinden dolayı Michael Schumacher'i kıyısı açıklarında üzerinde lüks bir evin bulunduğu yapay bir adayla ödüllendirdi.
Lewis Hamilton, şirketi Dawn Apollo aracılığıyla "Formula 1" filminin ortak yapımcılığını üstleniyor.
F1 tarihi trajedilere de sahne oldu. Grand Prix ve sıralama turlarında 51 pilot hayatını kaybetti.
1994’te üç kez dünya şampiyonluğunu alan Ayrton Senna’nın Sao Paolo Grand Prix’sinde lider götürdüğü yarışmada yaşanan kazada ölmesi motor sporları dünyasını şoke etmişti.
Son olarak da Fransız pilot Jules Bianchi 2014 Japonya Grand Prix’sinde 25 yaşında hayatını kaybetmişti.
F1 araçlarının yer aldığı ölümlü kazalarda yer alan pilotların listesi şöyle:
Cameron Earl 18 Haziran 1952 Nuneaton, Warwickshire (Test)
Chet Miller 15 Mayıs 1953 1953 Indianapolis 500
Charles de Tornaco 18 Eylül 1953 1953 Modena Grand Prix
Onofre Marimon 31 Temmuz1954 1954 Almanya Grand Prix
Mario Alborghetti 11 Nisan 1955 1955 Pau Grand Prix
Manny Ayulo 16 Mayıs 1955 1955 Indianapolis 500
Bill Vukovich 30 Mayıs 1955 1955 Indianapolis 500
Eugenio Castellotti 14 Mart 1957 Test
Keith Andrews 15 Mayıs 1957 1957 Indianapolis 500
Pat O'Connor 30 Mayıs 1958 1958 Indianapolis 500
Luigi Musso 6 Temmuz1958 1958 Fransa Grand Prix
Peter Collins 3 Ağustos1958 1958 Almanya Grand Prix
Stuart Lewis-Evans 19 Eylül 1958 1958 Fas Grand Prix
Jerry Unser, Jr 17 Mayıs1959 1959 Indianapolis 500
Bob Cortner 19 Mayıs 1959 1959 Indianapolis 500
Harry Schell 13 Mayıs 1960 1960 BRDC International
Chris Bristow 19 Haziran 1960 1960 Belçika Grand Prix
Alan Stacey 19 Haziran 1960 1960 Belçika Grand Prix
Shane Summers 1 Haziran 1961 1961 Silver City
Giulio Cabianca 15 Haziran 1961 Test
Wolfgang von Trips 10 Eylül 1961 1961 Italya Grand Prix
Ricardo Rodríguez 1 Kasım 1962 1962 Meksika Grand Prix
Gary Hocking 21 Aralık 1962 1962 Natal Grand Prix
Carel Godin de Beaufort 2 Ağustos1964 1964 Almanya Grand Prix
John Taylor 7 Ağustos 1966 1966 Almanya Grand Prix
Lorenzo Bandini 7 Mayıs1967 1967 Monaco Grand Prix
Bob Anderson 14 Ağustos 1967 Test
Jo Schlesser 7 Temmuz 1968 1968 Fransa Grand Prix
Gerhard Mitter 2 Ağustos 1969 1969 Almanya Grand Prix
Martin Brain 25 Mayıs1970 Nottingham
Piers Courage 21 Haziran1970 1970 Hollanda Grand Prix
Jochen Rindt 5 Eylül 1970 1970 Italya Grand Prix
Jo Siffert 24 Ekim 1971 1971 Dünya Şampiyonası Zafer Yarışı
Roger Williamson 29 Temmuz 1973 1973 Hollanda Grand Prix
François Cevert 6 Ekim 1973 1973 ABD Grand Prix
Peter Revson 22 Mart 1974 1974 Güney Afrika Grand Prix
Helmuth Koinigg 6 Ekim1974 1974 ABD Grand Prix
Mark Donohue 19 Ağustos 1975 1975 Avusturya Grand Prix
Tom Pryce 5 Mart 1977 1977 Güney Afrika Grand Prix
Brian McGuire 29 Ağustos 1977 1977 Shellsport Şampiyonası
Ronnie Peterson 10 Eylül 1978 1978 İtalya Grand Prix
Patrick Depailler 1 Ağustos 1980 Test
Gilles Villeneuve 8 Mayıs 1982 1982 Belçika Grand Prix
Riccardo Paletti 13 Haziran1982 1982 Kanada Grand Prix
Elio de Angelis 15 Mayıs 1986 Test
Roland Ratzenberger 30 Nisan 1994 1994 San Marino Grand Prix
Ayrton Senna 1 Mayıs 1994 1994 San Marino Grand Prix
John Dawson-Damer 24 Haziran 2000 2000 Goodwood Hız Festivali
Fritz Glatz 14 Temmuz 2002 2002 EuroBOSS Serisi
Denis Welch 27 Temmuz 2014 Silverstone
Jules Bianchi 5 Ekim 2014 2014 Japonya Grand Prix
