Birlemiş Milletler Çevre Programı (UNEP) istatistiklerine göre, dünyada günde 1 milyardan fazla gıda israf ediliyor. Dünyada 2022’de 1,05 milyar ton gıda israfı oluştu. Bu gıda israfı kişi başına 132 kiloya tekabül ederken, Gıda israfı yıllık sera gazı salımının %10’unu oluşturuyor, havacılık sektörünün 5 katı. İsraf, 1 trilyon dolara mal oluyor. Gıda israfının %60’ı evlerde, %28’i gıda hizmeti sektöründe, %12’si ise perakende satışında ortaya çıkıyor.
GIDA İSRAFÇISI ÜLKELER ARASINDA TÜRKİYE İLK 20'DE
Türkiye ise gıda israfında 214 ülke arasında 15. sırada. 2020’de yapılan son araştırma her yıl 18,1 milyon ton gıdanın israf edildiğini ortaya koyuyor. Çöplerdeki atığın yüzde 52’sini gıdalar oluşturuyor. Günlük 4,9 milyon ekmek israf ediliyor. En çok kayıp meyve sebzede. Türkiye’deki evsel gıda atığı ise yılda tahmini 7 milyon 762 bin 575 ton. Bu yılda kişi başı 93 kiloya denk geliyor. Araştırmalara göre, Türkiye halkının yüzde 11,8’i bozulduğunu düşündüğü gıdayı çöpe atıyor.
REFİKA BİRGÜL ÇÖPLERİN ARASINDA
İstatistikler durumu açıkça anlatırken yemek yazarı ve şef Refika Birgül de kentlerdeki gıda israfını ortaya koymak için İstanbul’da yaşadığı semt Kuzguncuk’taki çöpe girdi. Çöpteki gıda atıklarını tek tek inceleyen Birgül, salatalıktan, rokaya, maydanozdan ayvaya birçok gıdanın tüketilmeden atıldığına tanıklık etti.
Milliyet’te yer alan haberde Birgül, özellikle soğan, patates ve domates gibi sebzelerin soyma yanlışlarından dolayı ciddi bir bölümünün çöpe dönüşmesine isyan etti. Birgül, çöpte kasasıyla atılan maydanoz ve rokalarla, hiç yenilmemiş simit ve keklerle karşılaştı.
YARI YARIYA İSRAF
Çöpte tanık olduğu gıda israfının boyutlarını anlatan Birgül, “Fazla Gıda’nın rakamlarına göre tarladan tezgâha gelene kadar meyve sebzenin yüzde 50’si israf oluyor. Kalan yüzde 50’nin yarısını da biz buzdolabımızda ya da yemek yapıp yemeyerek israf ediyoruz. Yani tarladan çıkan bir sebzenin sadece yüzde 24,5’ini tüketiyoruz. Yüzde 75’i ziyan oluyor. Bunu ekmekte, ette, süt ürünlerinde de görüyoruz. Bu rakamlar gerçek mi diye bakıp kontrol etmek istedim ve mahallenin çöplerini araştırmaya başladım. Gerçekten çöp konteynerinden bağ bağ rokalar çıktı” dedi ve şöyle devam etti:
FAYDASI ÇÖPTE
“Rokanın tamamen kullanmak yerine ucunu kesip atmışlar, en vitaminli kısmı o. Maydanozlar sararınca atılmış. Soğanın dış kabuğunu ayırmak zahmetli diye birkaç katman soyulup atılmış. Patates de derin soyularak ziyan edilmiş. Kabuğunu soymaya gerek yok. Lif ile dışını temizledikten sonra kullanılır. Bu bilgiler bilinmiyor, anlatıldıkça durum değişebilir.”
BELEDİYELERE, RESTORANTLARA ÇAĞRI
Ünlü şef gıda israfına yönelik farkındalık çalışmalarının yapılması gerektiğine vurgu yaparak, “Lokantalar bunun farkındalığında olmalı. Akıllı tartıları ile lokantadaki gıdanın hangi aşamada ne kadar atığa dönüştüğünü ölçülüyor. Böylece lokantanın alışverişini daha farklı yapabilmelerini sağlıyorlar. Pazarlarda çürüğayıranlar ucuza satanlar var, yere atanlar. Belediyeler buna çözüm bulabilir. Büyük market zincirleri de sok kullanma tarihi yaklaşmış gıdaları gıda bankalarına verebilir. Manavlarda da paketlemeden başlayan israf söz konusu. Bunlar değiştirilebilir” çağrısında bulundu.
